کتیبه های تنگ بتا در معرض تخریب، ضرورت مستندنگاری با اسکن لیزری - وبلاگ پوشه

به گزارش وبلاگ پوشه، خبرنگاران- گروه فرهنگ: بر اساس آنالیز هایی که باستان شناسان در دوره های مختلف داشته اند در اندیکای خوزستان نزدیک به 700 محوطه و بنای تاریخی و باستانی شناسایی شده است.

در اندیکا اگر به طور میانگین برای هر 10 اثر یک مراقب استخدام گردد نیازمند 70 نگهبان است. این در حالی است که اداره اندیکا با چهار نفر شامل رئیس، یک نیروی دفتری و دو سرباز وظیفه و تنها با یک خودرو اداره می گردد.

ارتفاع اندیکا از سطح دریا بین 1600 تا 2800 است و با توجه به ناهمواری هایی که در شهرستان وجود دارد از نظر سرمایه گذاری در ایجاد زیرساخت ها برای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تلاشی اجرا شده نشده است.

تنگ بتا از متفاوت ترین نقش برجسته های خوزستان محسوب می گردد که با در نظر دریافت نوع پوشش و آرایش موی سر این سنگ نگاره ها می توان گفت که همزمان با دوره اشکانیان و مربوط به الیمائیدها (حکومت محلی همزمان با اشکانیان که اندیکا جزئی از قلمرو آنها محسوب می شده) هستند.

تنگ بتا در سال 1389 به شماره 25989 در فهرست آثار ملی کشور به عنوان یکی از 38 اثر تاریخی این شهرستان ثبت شده و شامل دو بخش است. یک تابلو که نقش یک نفر بر آن حجاری شده و در تابلو دیگر 12 نقش برجسته دیگر وجود دارد. در این نقش برجسته 12 نفری 9 نفر هم قد و در بخش دیگر سه نفر قامت کوتاه تری دارند. در میانه نقش این 12 انسان، کتیبه، گرز و پایه آتش دان دیده می گردد.

مجتبی گهستونی دبیر و سخنگو انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان که در دی ماه از این نقش برجسته ها بازدید نموده است به وبلاگ پوشه می گوید: نقش برجسته های تنگ بتا در ارتفاعات شهرستان کوهستانی اندیکا واقع شده اند و هیچ تضمینی مبنی بر این که این نقش برجسته ارزشمند توسط افراد مغرض، سودجو و نابلد تخریب نگردد وجود ندارد.

گهستونی اضافه کرد: به گفته محلی های تنگ بتا، علی رغم همه سرکشی هایی که رئیس اداره میراث فرهنگی اندیکا انجام می دهد اما بخش هایی از این نقش برجسته ها توسط حفاران غیرمجاز و مخربان آثار تاریخی با انواع ابزار از جمله تفنگ، پتک و ابزار تیز به طمع وجود اشیاء قیمتی در دوره های مختلف تخریب شده است.

وی اعلام کرد: مهارت در ریزه کاری ها توسط استادکاران الیمایی در تراشیدن این نقش ها، تنوع در پوشش ها، وجود پنج کتبیه به خط الیمایی در این اثر منحصر به فرد با مضمون ستایش و نیایش رب النوع ها و نفرین به معترضان، ضرورت ایجاد شرایطی مناسب برای معرفی نقش برجسته بتا و حفاظت از آن را ثابت می نماید.

حفاظت بی مزد و منت

گهستونی به گفتگویی که با مردم داشته اشاره و اعلام کرد: افراد محلی می گویند ما بابت مراقبت هایی که انجام می دهیم مزدی نمی گیریم و حتی نامه ای هم نداریم. اما چون این مکان زادگاه ما است از آن اثر مراقبت می کنیم. اما چون محل زندگی ما با نقش برجسته ها فاصله دارد در صورتی که متوجه تردد افراد در این کوهستان پهناور بشویم می توانیم مراقبت کنیم اما در غیر این صورت مسئولیتی متوجه ما بومیان نیست.

وی گفت: دومین بار است که از این نقش برجسته های ارزشمند بازدید کردم. میزان آسیب هایی که به صورت طبیعی در نتیجه عوامل جوی و میزان تعرض هایی که توسط انسان در تنگ بتا اجرا شده است محسوس بود. به طور مثال تخریب نصف بدن تک نقش برجسته ای که 20 متر با 12 نقش برجسته دیگر قرار گرفته است نسبت به بازدید قبلی من بیشتر بود.

این فعال میراث فرهنگی گفت: میزان تخریب ها در پنج کتیبه تنگ بتا بسیار زیاد شده به گونه ای که بخشی از کتیبه ها قابل رویت نیستند. تعدادی از افراد سودجو با انواع ابزار تیز اقدام به نوشتن کلمات و اعداد نامفهوم بر روی کتیبه ها و نقش برجسته ها نموده اند.

سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان اعلام کرد: با توجه به اینکه در منطقه تنگ بتا که در بالادست دشت شیمبار قرار گرفته است علاوه بر این نقش برجسته ها آثار دیگری همچون دو قلعه دختر و دزبرون، پل اشکانی نگین و انواع گوردخمه در نزدیکی هم قرار گرفته است، خواسته بومی ها این بود که مسئولان اداره کل میراث فرهنگی خوزستان شرایطی را فراهم نمایند تا از بومی ها به عنوان یگان حفاظت استفاده نمایند.

گهستونی با اشاره به اینکه حفاری و تعرض معضل اصلی محوطه ها و بناهای تاریخی کشور محسوب می شوند گفت: در 2 سال گذشته که نمایندگی میراث فرهنگی در اندیکا تشکیل شد و با توجه به گفت وگوهایی که مسئول اداره با بزرگان و معتمدان داشت میزان حساسیت جامعه ملی برای حفظ میراث فرهنگی بالا رفت و از تعداد تخریب ها و تعرض ها کم شد و حتی اطلاع رسانی مخبرین به قدری تاثیرگذار بود که چندین باند حفاری غیرمجاز شناسایی و کشف شد.

با توجه به وجود آثار متعدد الیمایی به عنوان یک دوره خاص در تاریخ ایران، پیشنهاد می گردد که سازمان میراث فرهنگی کشور، پژوهشکده باستان شناسی، اداره کل میراث فرهنگی خوزستان و سایر ارگانها به موضوع میراث فرهنگی و جاذبه های گردشگری و تنوع صنایع دستی در خوزستان توجه ویژه ای داشته باشند. اما به طور خاص درباره نقش برجسته ها و کتیبه های تنگ بتا موضوع مستندنگاری آنها به روش اسکن لیزر و مشخص عرصه و حریم آثار یک ضرورت همگانی است.

همچنین برگزاری انواع همایش برای دهیاران، بخشداران و اعضای شوراهای شهر و روستا در جهت مطلع سازی هرچه بیشتر برای نگهداری بهتر از آثار تاریخی و بهره وری مناسب از سایر جاذبه ها در دستور کار قرار بگیرد.