دنبال مقصر اصلی نگردید، همه مقصرند - وبلاگ پوشه

به گزارش وبلاگ پوشه، یکی از عوامل اصلی وضعیت این روزهای زبان فارسی، رسانه ها بوده و همیشه سهم مهمی در این امر داشته اند. چه رسانه های مکتوب و چه رادیو و تلویزیون راهبردهایی برای نحوه نگارش و بیان زبان فارسی نداشته و به ضرورت تدوین معیارهای شاخص برای درست نویسی و بیان کلمات و واژگان نرسیده اند.

داود نعمتی انارکی ـ عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما ـ در گفت وگویی با وبلاگ پوشه درباره وضعیت این روزهای ادبیات فارسی به عنوان زبان مرجع در رسانه ها، با اعتقاد بر اینکه در این سال های اخیر هم در دانشگاه ها و مدارس و هم در رسانه ها با نوع خاصی از بی توجهی به زبان فارسی روبرو بوده ایم، اظهار کرد: به اعتقاد من در وضعیت به وجود آمده همه به نوعی مقصرند، دنبال مقصر خاص و واحد نباید باشیم، اگر به اصل موضوع توجه کنیم، متوجه می شویم که سهم همه نهادها از نظام آموزشی گرفته تا نظام خانواده، نظام اداری و نهاد رسانه در وضعیت پیش آمده نسبت به زبان فارسی آشکار است و باید پذیرفت که در این ارتباط کوتاهی نموده ایم.

وی در عین حال یادآور شد: به اعتقاد من حتی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی نیز کوتاهی نموده است و بی شک بهتر از این ها می توانست در مقابله با وضعیت پیش آمده اثرگذار باشد.

بی توجهی رسانه ها اثرات نامطلوب خود را گذاشته

نعمتی انارکی با اعتقاد بر اینکه رسانه ها سهم زیادی در پدید آمدن این وضعیت دارند، اظهار کرد: یکی از عوامل اصلی وضعیت این روزهای زبان فارسی، رسانه ها بوده اند و سهم مهمی داشته اند. چه رسانه های مکتوب و چه رادیو و تلویزیون راهبردهایی برای نحوه نگارش و بیان زبان فارسی نداشته اند و به ضرورت تدوین معیارهای شاخص برای درست نویسی و بیان کلمات و واژگان نرسیده اند. اخیرا در صداوسیما رییس ستاد حفظ و ترویج زبان و ادب فارسی منصوب شده است که این اتفاق نشان می دهد رسانه ملی نیز به تازگی به اهمیت این موضوع پی برده است. هرچند که بی توجهی رسانه ها اثرات نامطلوب خود را گذاشته است؛ اما هر اقدامی برای حفظ کیان زبان و ادبیات فارسی می تواند منجر به کاهش آسیب ها گردد.

اشتباهات فاحش در متن های رسانه ای و گویندگان تلویزیون و رادیو

این عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما سپس چنین گفت: من معتقدم چندگانگی که در استفاده نادرست از زبان فارسی در رسانه ها وجود دارد، بر پدید آمدن این وضعیت نابهنجار اثرگذار بوده است. آنچه که ملموس است اینکه رسانه های مکتوب، دیداری و شنیداری هر یک روشی خاص برای نگارش زبان فارسی دارند و همین چندگانگی نگارش باعث شده که اشتباهات فاحش در متن های رسانه ای که یا در رسانه های مکتوب به چاپ می رسند و یا توسط گویندگان و مجریان برنامه های رادیویی و تلویزیونی خوانده می شوند، وجود داشته باشد. علت چنین وضعیتی را باید در کم اطلاعی یا کم توجهی نویسنده و یا رسانه در صحیح نوشتن و صحیح گفتن دید.

متن های خبری که پاره می شدند و سر از سطل آشغال درمی آورند

نعمتی انارکی با بیان اینکه اگر نگاه حرفه ای در نگارش متون رسانه ای مورد توجه باشد، هر متنی قابلیت انتشار پیدا نخواهد کرد، از دوران خبرنگاری و خبر روایتی داشت و در این زمینه گفت: خاطرم هست که در دوران دانشجویی وقتی با مطبوعات همکاری می کردم و خبر و گزارش تهیه می کردم تا منتشر گردد، بارها شاهد بودم که متن تهیه شده من و بسیاری دیگر از روزنامه نگاران مبتدی توسط سردبیران باتجربه و خبره پاره می شد و به قول معروف سر از سطل آشغال درمی آورد و ما مجبور بودیم که در نوشتن متن با توجه به اصول نگارش توجه بیشتری کنیم تا به دوباره کاری مجبور نشویم، آیا اکنون این سخت گیری ها وجود دارد؟ ظاهرا در حال حاضر بنا به دلایل مختلف وبلاگ پوشه، گزارشگران، دبیران، سردبیران و نویسندگان کمتر مشتاق و علاقه مند رعایت اصول نگارش هستند؛ البته امیدوارم این حرف من موجب ناراحتی نگردد، اما به نظر می رسد که چندان هم از واقعیت دور نیست.

وی کم اطلاعی نسبت به اصول نگارش و ویرایش متن، دقت را فدای سرعت کردن و کم دقتی در نگارش را دلیل ادبیات نادرست در رسانه ها مطرح کرد و گفت: باید بپذیریم کسی که وارد حرفه فراوری پیغام در رسانه می گردد باید از تسلط کافی به زبان فارسی برخوردار باشد، مسأله ای که در رسانه های ما توجه چندانی به آن نشده است.

نعمتی انارکی با بیان اینکه رسانه های مختلف در به وجود آوردن این وضعیت نامطلوب نقش داشته اند، گفت: با این وجود نقش و تاثیر رادیو و تلویزیون در اصلاح این وضعیت بیشتر از رسانه های دیگر است. در واقع اثرگذاری این دو رسانه بر زبان گفتاری مردم است. نویسندگان برنامه های مختلف این دو رسانه، مجریان، گویندگان و کارشناسان آن باید در حفظ ساختار زبان گفتاری دقت لازم را انجام دهند. زبان فارسی اگر در متن و کلام ما اصلاح نگردد و همین روند را طی کند به وضعیتی می رسد که دیگر نمی توان انتظار داشت زبان فارسی همانی باشد که در شاهکارهای ادبی ما استفاده شده است و کم کم زبان رسمی کشور دچار تغییراتی خواهد شد که با زبان اصلی فارسی فاصله ای عمیق دارد.

در دیگر کشورها نیز زبان و ادبیات آن ها دچار آسیب هایی شده است اما نکته ای که اهمیت دارد، این است که مدیران رسانه ای آن ها اجازه ورود تغییرات محاوره ای را به زبان رسانه نمی دهند. تحقیقی که چند سال پیش در ارتباط با زبان رسانه و نزدیکی آن با زبان معیارشان درخصوص بعضی از کشورها از جمله انگلیس و آمریکا انجام دادم، نشان داد که آن ها اجازه ورود زبان کوچه و بازاری را به رسانه چه در زبان گفتاری و چه در متن نمی دهند، یعنی کوشش می نمایند که زبان جامعه را از آسیب های تغییرات کوچه بازاری دور نگه دارند. یکی از سردبیران ارشد BBC که در اواخر دهه 80 برای یک دوره آموزشی در دانشگاه صداوسیما حضور داشت، عنوان می کرد که سردبیران و وبلاگ پوشه BBC موظف هستند تا نسبت به نگارش متون خود بر اساس دستورالعمل زبان معیارشان عمل نمایند و حتی باید با ویراستاری متن نیز به خوبی آشنا باشند تا بتوانند متن خود را ویرایش نمایند تا از خطای کمتری برخوردار باشد. چنین اعمال سیاستی تا چه اندازه در رسانه های ما صندلی دارد؟ همه افرادی که در رسانه ها کار می نمایند باید دستی در ادبیات داشته باشند، آیین نگارش و دستور زبان فارسی بدانند و با سبک های نگارشی آشنا باشند.

نقش روزنامه نگاری آنلاین و رسانه های اجتماعی

وی در پاسخ به اینکه نقش روزنامه نگاری آنلاین و رسانه های اجتماعی را در پدید آمدن این وضعیت با توجه به این که عمر زیادی از فعالیت آن ها نگذشته، تا چه اندازه می دانید؟ اظهار کرد: روزنامه نگاری آنلاین و به ویژه رسانه های اجتماعی از وضعیتی نامناسب تر در ارتباط با رعایت اصول زبان فارسی برخوردارند، در روزنامه نگاری آنلاین می گویند که پایین تر از سطح سواد خواننده بنویسید و یا اینکه متن باید به گفتار نزدیک باشد، با این وجود باید گفت که تمام این موارد به این معنی نیست که اصول نگارش زبان رعایت نگردد. در فضای مجازی شاهدیم که زبان پالایش شده ای وجود ندارد و هرکس با توجه به شناخت محدود خود از زبان فارسی اقدام به نگارش متن می نماید که اکثرا با اشتباهات فاحش همراه هستند.

این مدرس دانشگاه صداوسیما در سرانجام در پاسخ به اینکه آیا بهتر نیست رسم الخط واحدی برای رسانه ها در مورد زبان فارسی تهیه و ابلاغ گردد تا از آسیب بیشتر به زبان فارسی جلوگیری گردد؟ گفت: برای زبان معیار با توجه به نظم و نثر بودنش و با توجه با اصول نگارش و گفتار باید دستورالعمل مشخصی تهیه و به رسانه ها ابلاغ گردد تا ملاک قرار گیرد، در غیر این صورت و استمرار وضعیت موجود آسیب های زیادی را در حوزه زبان شاهد خواهیم بود.