نگاهی به ترجمه شاعرانه آزاد ماتیان از حافظ به زبان ارمنی - وبلاگ پوشه

به گزارش وبلاگ پوشه، به گزارش خبرنگار خبرنگاران در اصفهان، آزاد ماتیان نویسنده، شاعر و مترجم ارمنی و استاد دانشگاه اصفهان که اکنون ساکن آمریکاست، در سال 1386 و پس از ترجمه کتاب فغان نامه گرگوار اثر شاعر و روحانی ارمنی گرگوار نارکاتسی، اقدام به ترجمه غزل های حافظ به زبان ارمنی کرد. ترجمه او از غزل های حافظ (به زبان ارمنی) توسط انتشارات تحقیقات نظری اصفهان در سال 1386 در 250 صفحه جیبی (شومیز) و با قیمت اولیه 2150 تومان منتشر شد.

کتاب را از پیشخوان کتاب فروشی برمی دارم؛ حافظ با ترجمه ارمنی ماتیان و با قیمت 15 هزار تومان. کنجکاو می شوم که بیشتر، از این کتاب نفیس جیبی اما کم حجم بدانم.

حافظ شیرازی نامی آشنا برای همه دوستداران ادبیات در همه جای دنیا است. کمتر کسی را می توان یافت که با نام او و غزل هایش آشنا نباشد. ارامنه نیز که از ساکنان ایران و اصفهان هستند و خیلی از آن ها دل بسته این وطن دوم، در طول سالیان گذشته اشعار حافظ را بارها به صورت پراکنده به زبان ارمنی ترجمه نموده اند.

نخستین بار در غزل های این شاعر عظیم به کوشش و ترجمه آشوت میناسیان به زبان ارمنی در ایران منتشر شد. آزاد ماتیان نویسنده، شاعر و مترجم ارمنی و استاد دانشگاه اصفهان که اکنون ساکن آمریکاست، هم در سال 1386 پس از ترجمه کتاب فغان نامه گرگوار اثر شاعر و روحانی ارمنی گرگوار نارکاتسی، اقدام به ترجمه غزل های حافظ به زبان ارمنی کرد.

او 40 سال در دانشگاه اصفهان ادبیات ارمنی درس داده و اکنون ساکن آمریکا شده است. از ماتیان کتاب های شعر گل های کویر، آهنگ بی انقطاع، نشان دنیا و قطعه شعرهای طنز با نام مستعار زادور اوقلی به زبان ارمنی انتشار یافته است. او کتاب فغان نامه گرگوار نارکاتسی را نیز به فارسی برگردانده و البته شعرهایی از خیام را علاوه بر حافظ به ارمنی ترجمه نموده است.

شاعری که شیفته ادبیات کلاسیک است

ماتیان سال 1321 خورشیدی (1942 میلادی) در تهران متولد شد. پدرش زادور و مادرش ساپت نام داشتند. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شهر آبادان گذراند و فارغ التحصیل دانشکدهٔ زبان و ادبیات ارمنی اصفهان شد. وی همچنین فارغ التحصیل بخش ارمنی دانشکده زبان های زنده دنیا پاریس است و در دانشگاه سوربن پیروز به کسب دکترای ادبیات تطبیقی شد.

آزاد ماتیان از سال 1351 خورشیدی در دانشکدهٔ زبان و ادبیات ارمنی دانشگاه اصفهان به تدریس مشغول شد. وی در سال 1381 خورشیدی (2002 میلادی) به خاطر ترجمه کتاب به کسب مدال طلا در گردهمایی نویسندگان ارمنی دنیا در ارمنستان را کسب کرد.

شأنی ندارم / هفت پشتم آواره بوده اند / خانه ام را چون لاک پشت بر دوش می کشم / نه، خانه ام را، چون شاعر، درون خویش حمل می کنم / و چه بسا خود راهش را گم می کنم ...

این قطعه شعری سروده ماتیان است که اشاره به کوچ ارامنه به نواحی مرکزی ایران دارد.

ماتیان به گفته خودش در نوجوانی شیفته ادبیات شده و شعرهایی رمانتیک می سروده است. نظیر این :

چه زود از زبان اندازه و عدد دل زده شدم / در این دنیا همه چیز اندازه و شکل تعیین داشت / و من احساس کردم که مسائلی هستند بسی بغرنج تر از تسخیر فضا / روح انسان قابل اندازه گیری نبود / و من می خواستم راهی بگشایم نه از ستارگان به ستارگان / که قلب ها به قلب ها ….

و پس از اتمام تحصیلات تکمیلی در فرانسه، برای تدریس در دانشگاه اصفهان که روزگاری دانشجویش بوده، راهی این شهر می گردد.

در فاصله دو کوچ نام مستندی از مرحوم روبرت صفاریان است که قصه زندگی نه تنها آزاد ماتیان که ارامنه را روایت می نماید. ارامنه ای که نیاکانشان به امر شاه عباس صفوی مجبور به ترک خانه و کاشانه خود در ارمنستان می شوند و در نقاط مختلف ایران ازجمله جلفای اصفهان اسکان می یابند.

جلفا در گذر زمان توسط ارامنه مهاجر، آباد می گردد. یکی از نشانه های این آبادانی، ساخت ابنیه و کلیساهایی بی نظیر است. دوربین صفاریان، ماتیان را در این کلیساها، میدان ها و موزه های اصفهان خانه ماتیان و دوستانش و ... دنبال می نماید و او از زندگی، کارها و دغدغه هایش می گوید.

آزاد ماتیان در نشستی در کتاب فروشی آبریل در شهر ارمنی نشین گلندل در لس آنجلس آمریکا با اشاره به دلیل انتخاب غزل های حافظ برای ترجمه به مفهوم والای عشق در آثار این شاعر عظیم ایرانی اشاره و گفت: آنچه ارامنه ساکن آمریکا را علی رغم فاصله جغرافیایی همچنان با اشعار حافظ پیوند می دهد، عشق الهی و نمادینی است که در همه اشعار حافظ به نوعی شاهد آن هستیم. پس از شناساندن فغان نامه گرگوار به فارسی زبانان، کوشش کردم تا با ترجمه و انتشار اشعار حافظ، ارمنی زبانان را با غزل های این شاعر عظیم ایرانی آشنا کنم.

آخرین کتاب ماتیان کتاب نشان دنیا: گزیده اشعار است که آن نیز در سال 1397 توسط روبرت صفاریان به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است.

غزل های حافظ به زبان ارمنی با دکلمه آیدا سرکیسیان

ترجمه ارمنی اشعار حافظ و خیام با استقبال چشمگیری روبرو شده و فعالان ادبی ارمنستان بر این باورند که باید آثار فارسی بیشتری به ارمنی ترجمه گردد.

در کنار ترجمه آزاد ماتیان، غزل های حافظ به دو زبان فارسی و ارمنی در قالب لوح فشرده توسط نمایندگی فرهنگی ایران در ایروان منتشر شده است.

این مجموعه توسط آیدا سرکیسیان در سال 1384 از گویندگان مشهور ارمنی دکلمه شده و همراه با کتابچه به دو زبان فارسی و ارمنی به مراکز ایران شناسی، کتابخانه ها و شخصیت های فرهنگی ارمنستان اهدا شده است. در این مجموعه 18 غزل از غزلیات حافظ شیرازی به زبان ارمنی به چشم می خورد.